Inhoudsopgave weblog Marinus Ursinus 1837 - 1928

Inleiding

Wat er mis was met de familie Ursinus

Marinus Ursinus in het KNIL 1861 - 1878  in Nederlands Oost Indië

Marinus Ursinus misdraagt zich na 1880 in Haaften

Wat er allemaal aan weinig fraais gebeurde

De familie Ursinus in Haaften, later Oosterwijk in het laatst van de negentiende eeuw, begin twintigste eeuw en de justitie of domme pech.

Marinus Ursinus (1785 - 1853) getrouwd met Jenneke van Oosterum

waren de ouders van:

     Johannis Ursinus (1814 - 1880, vader van Marinus), 
     van Arie (overleden in de bajes in 1855), 
     van Dirk (houtdief in 1857) 
     van Teunis  (vermoord in 1854)
     en van Jan Gijsbert (verdronken in Vianen in de Wilhelminasluis in 1885)

Marinus Ursinus (1837 - 1928) was getrouwd met Metje van Boggelen

Hij zat meerdere keren in de bak wegens dronkenschap en ordeverstoring en zij  beledigde de burgemeester van Haaften

Hun dochter Aaltje (1880 – 1953), mijn overgrootmoeder, heeft nooit schrijven geleerd. Zij trouwde in 1905 met Gerardus Peters

(hij kreeg geen toestemming van zijn vader voor het huwelijk)

ze zijn gescheiden in 1914

Hun kinderen:

Wilhelmus Theodorus (1902 - 1907), 
Johannes (1904), mijn grootvader, 
Wilhelmus Theodorus (1907), 
en Alida (1908)

De kleinzoon van Marinus en naamgenoot Marinus Ursinus (1902 - 1983) is in 1925 voor twee dagen de Bredase gevangenis in gegaan vanwege landloperij. Hij was elf keer eerder veroordeeld. Daarna moest hij voor anderhalf jaar naar de Rijkswerkinrichting in Veenhuizen.

Wat zeggen de bronnen over bovenstaande mensen?

Over de moord op Teunis in 1854
“Uit de instructie der zaak van Joh. Ekelmans, welke den 19 dezer voor het provinciaal geregtshof in Zuidholland zal worden behandeld, blijkt onder anderen, dat in den avond van den 20 Februari. aan de oevers der rivier de Merwede, voor de stad Dordrecht door een aantal personen het noodgeschrei is gehoord van een persoon, die in het water lag, en om hulp riep; dat weldra bekend werd, dat het was geweest T. Ursinus, schipper, tehuis behoorende te Haaften, die over boord was geraakt van zijn vaartuig en was verdronken; doch tevens zich te Dordrecht geruchten verspreidden, volgens welke dat over boord geraken aan kwaadwilligheid moest worden toegeschreven en zware verdenking rustte op den beschuldigde in deze, die zich als knecht van den verdronken schipper met dezen aan boord had bevonden, en in den middag te voren in zekere herberg te Dordrecht zich op hevige wijze tegen den overledene had uitgelaten en zelfs onbewimpeld van zijn kwade voornemens doen blijken, weshalve J. Ekelmans door den procureur-generaal wordt beschuldigd van in den avond van den 20 Februarij laatstleden, terwijl hij zich als schippersknecht bevond aan boord van het vaartuig van T. Ursinus op de rivier de Merwede, voor de stad Dordrecht, gezegden persoon van T. Ursinus, na daartoe vooraf het misdadig plan gevormd en alles voorbereid te hebben, moedwillig in de rivier te hebben geworpen, met dat gevolg, dat deze na zich zoo lang mogelijk zwemmende boven water gehouden en om hulp geroepen te hebben, is verdronken, en alzoo van moedwilligen manslag met voorbedachten rade, na reeds te voren ter zake van misdaad te zijn veroordeeld geweest.” (Provinciale Drenthse en Asser Courant 18 okt. 1854) Het meest trieste is nog dat er bij gebrek aan een lijk en dus aan een misdaad, vrijspraak volgde, tenminste volgens deze krant. Het Weekblad van het Regt spreekt over vrijspraak vanwege  gebrek aan bewijs.

Weekblad van het regt. Donderdag 12 oktober 1854 schrijft heel uitgebreid over dit geval

 

Op 19 oktober 1854 zal voor het provinciaal gerechtsof in Zuid – Holland dienen de zaak van J. Ekelmans, scheepsknecht, beschuldigd van moedwillige manslag met voorbedachten rade, na reeds te voren ter zake van misdaad te zijn veroordeeld geweest.

 

In de avond van 20 februari 1854 is op beide oevers van de Merwede ter hoogte van Dordrecht noodgeschrei gehoord van iemand die in het water lag en om hulp riep.

Dat was Teunis Ursinus, schipper te Haaften die overboord van zijn vaartuig was geraakt en verdronken.

Over de verdachte gingen meteen geruchten dat hij dat kwaadwillig had gedaan, want hij had dat voornemen in een herberg in Dordrecht uitgesproken.

Broer van Teunis, Jan Gijsbert Ursinus, arbeider te Haaften (1830 – 1885), vertelde dat hij per schip in februari 1954 met het slachtoffer en diens knecht, de verdachte, met een lading aardappelen in Dordrecht aan.

Teunis betaalde op 16 februari een scheepstimmerman Van de Engel met geld uit een geldzak liggend op een plank in het vooronder. Daar bleef een bedrag in over van ƒ 64. Terwijl de broers op de wal betaalden, ging de knecht aan boord. Even later gingen de broers naar het vooronder waar de knecht juist uitkwam. Er lag toen een gulden naast de zak en er bleek ƒ 6 te ontbreken. Teunis heeft die avond de knecht erover onderhouden. Hij was de enige die het geld kon hebben weggenomen. Als hij het teruggaf zou Teunis het stil houden. De knecht ontkende. Toen maakten de broers een plan om de kleren van de knecht te onderzoeken als de gelegenheid zich zou voordoen. Dat gebeurde in de nacht van 19 op 20 februari. Toen vonden ze ƒ 5,50 aan guldens, halve guldens en kwartjes. Dat hebben ze er uit gehaald, omdat ze er zeker van waren dat dit het gestolen geld was, want tevoren, op 15 februari, had de knecht geen stuiver bij zich gehad.

De knecht miste het geld 20 februari om 08.30 uur. Teunis zei hem dat hij het er uit genomen had. Verdachte zei tegen Teunis terwijl ze over de weg gingen: “dat geld komt je duur te staan.” Rond 10.00 uur waren ze samen in het vooronder en mopperde de knecht hevig over het geld. Er kwam ruzie en de knecht sloeg Jan Gijsbert met de vuist in het gezicht. Jan Gijsbert wilde zich verdedigen, maar Teunis hield hem tegen. De knecht ging om 13.00 uur de stad in en kwam om 14.30 uur terug. Toen hebben ze het schip verlegd naar een andere plek in de stad om een lading haardas in te nemen. Daar heeft de knecht weer gemopperd en Jan Gijsbert gedaagd aan de wal te komen om te vechten en hem met een vuist geslagen.  Om 20.30 uur, de knecht was weer aan de wal geweest, gedroeg hij zich opnieuw hetzelfde. Hij heeft toen in een kwaadaardige stemming met hen het avondeten genuttigd. De knecht stelde voor nog dezelfde avond onder zeil te gaan. Daar werden bedenkingen tegen gemaakt, maar hij drong aan en zei dat het vloed was en een noordwesten wind. Toen hij klaar was met eten vroeg hij op norse toon of zij dat ook waren en heeft toen in drift het zeil bijgezet, terwijl de fok gestreken bleef liggen. Hij gaf Jan Gijsbert opdracht in het vooronder te blijven en het luik dicht te doen zodat er niemand over kon struikelen. Het was zeer donker en er viel sneeuw. Ze waren enkele minuten van wal toen Jan Gijsbert geschuifel van voeten hoorde uit de stuurbak en toen werd het stil en was hij al bang dat er iemand overboord was. Daarna hoorde hij schreeuwen, eerst dacht hij van kinderen aan de wal, maar daarna was het dichtbij de boot en hoorde hij het uitblazen van water. Toen opende hij het luik, stak zijn hoofd naar buiten en vroeg aan de knecht wat er aan de hand was en wat het schreeuwen was. De knecht antwoordde:  “wat zou er wezen er is niets, ik heb geen geschreeuw gehoord”. En dan bits: “ga maar terug er is geen geschreeuw”. Daarop ging Jan Gijsbert weer in het vooronder en deed de klep dicht. Na enige minuten hoorde hij weer gekerm en hij meende zijn broer om hulp te horen roepen. Toen opende hij het luik opnieuw en hoorde nog tweemaal roepen van heel dichtbij of onder de voorzijde van het vaartuig. Hij is op de voorplecht gesprongen en heeft tevergeefs zijn broer gezocht. Hij vroeg aan de verdachte: “Ekelmans, waar is mijn broeder?”. Hij kreeg geen antwoord, waarop hij herhaalde: “Ekelmans! Spreek toch, waar is mijn broeder gebleven?” Toen zei de verdachte op norse toon: “je broer is overboord gevallen” Toen begon Jan Gijsbert te jammeren en om hulp te roepen. Ekelmans zei: “Waar schreeuw je om? je broer is toch verzopen”. Intussen zeilde de verdachte rustig door zonder te hulp te schieten of zo. Vervolgens kwam er een man met een bootje aanroeien. Toen is de verdachte naar voren gelopen, heeft het anker uitgeworpen en het zeil gestreken. De man kwam aan boord en toen hij iets had vernomen heeft hij nog met een boom gevist, maar is daar snel mee gestopt. Verdachte heeft zich in het vooronder begeven. Heeft de kachel aangemaakt, koffie en boterhammen genuttigd en is in bed gaan liggen, hem (JG) op barse toon bevelende stil te zijn omdat hij zijn rust wilde hebben. Dit met bedreiging dat hij ook hem wel zou vinden, hetzij dan, hetzij later thuis als het avond zou zijn. De verdachte heeft de nacht rusteloos doorgebracht.

De locatie werd door Jan Gijsbert nog gepreciseerd: het was windstil, het zeil hing slap, ze voeren op een kwart of een derde van de breedte van de rivier vanaf de oever van Dordrecht. Op het moment van het eerste roepen van zijn broer waren ze bij het pakhuis Stokholm, toen hij de tweede keer boven kwam waren ze ter hoogte van het Damiatenbolwerk, het anker ging uit bij de monding van de Oude Haven.

In de late avond van de twintigste februari is een pet gevonden die werd herkend door Jan Gijsbert en Johannis Ursinus (1814)  als die van hun broer, hoewel de voering eerder niet gescheurd was geweest.

 

Getuigenverklaringen

L.C. van Oldenbergh, wijnkoper te Dordrecht, heeft in zijn woning in de avond van 20 februari om even over tien uur het hulpgeschrei gehoord van een man die riep “Help ik verdrink” Personeel getuigde dat het geschrei wel een kwartier aanhield, maar verflauwde. D. Evers, dienstbode van dominee Pijzel, hoorde het geschrei ook vanuit een koepel aan de rivier. Zelf ging ze ook roepen en dat werd beantwoord van de Zwijndrechtse wal. Een kwartier later zag ze een bootje waaruit gemeld was dat het slachtoffer was verdronken. Huisknecht J. Hazelhof bij de heer ’t Hooft hoorde hetzelfde, heeft zelf om hulp geroepen. Hij zag het roeibootje van de Zwijndrechtse wal afkomen en dacht dat de man daarmee gered was. Hij vroeg er naar en kreeg als antwoord: nee, ik heb met een riem tegen een klomp geslagen.

 

W. Goedhart, oliemolenaar te Zwijndrecht, bijna recht tegenover het huis van de heer ’t Hooft, hoorde het hulpgeroep, heeft zijn knecht J. van Loon gestuurd met het bootje, maar die kwam na tien minuten onverrichter zaken terug. J. van Loon hoorde het hulpgeschrei ook, is op last van zijn baas met het bootje gegaan om te redden. Hij heeft een paar klompen zien drijven. Hij keek rond naar beweging in het water, maar alles was stil. Vanaf de stad vroeg men of hij de man had, maar nee. Hij hoorde nog wel een schreeuw van de kant van het Melkpaa(oo?)rtje, maar dat kon onmogelijk van de drenkeling zijn en dus is hij terug geroeid. P. Plaisier bij het Melkpaa(oo?)rtje bevestigde dat deze schreeuw van een voorbijdrijvend scheepje kwam: “nu is hij weg! Nu is hij verdronken! Nu komt hij niet terug!” Dit bleek het gejammer van Jan Gijsbert te zijn. C. Hageman bevestigde dit ook. Van het schuitje hoorde hij  even later het anker vallen.

 

J. van Wijngaarden, schipper te Rijswijk, lag in februari in de buurt van de aak van Ursinus en hoorde die met zijn knecht ruzie maken over geld. Die ruzie, zowel op de aak als aan de wal, duurde met onderbrekingen vier uur. Hij heeft Ursinus horen zeggen: “welnu, als ik het geld dan uit uw zak heb gehaald, dan hebt gij het van mij gestolen.” Tussen 16.00 en 17.00, nadat de aak van Ursinus verlegd was, vroeg verdachte aan Van Wijngaarden om samen een borrel te halen bij de tapperij van vrouw Broeders. Verdachte zei daar luide en met nijdig en woest gezicht dat ze die avond zouden varen en dat hij dan de broers Ursinus over boord zou gooien, zeggende: “als ik de eene maar heb, is de andere niets,” terwijl hij een nijdig en woest aanzien had. Hij zei nog tegen iemand in de herberg: “die het zeggen, doen het niet”, en heeft toen de tapperij verlaten waar de verdachte achterbleef. J.F. Broeders, arbeider te Dordrecht, heeft in de ochtend van 20 februari de verdachte met twee mannen bij wie hij zei in dienst te zijn, in de tapperij van zijn echtgenote gezien  en in de middag heeft hij verdachte op hevige wijze tegen de gebroeders Ursinus heeft horen uitlaten die hem ƒ 5,50 hadden ontnomen en dat hij de een zou overboord werpen en de ander vermoorden. Broeders heeft nog er op aangedrongen dat hij dat niet moest doen. Verdachte echter was in een kwaadaardige gemoedsstemming en zag er woest en wild uit en zei onder het uiten van zware vloeken er bij te blijven. A. Moors, echtgenote van F.J. Broeders, verklaarde hetzelfde. Verdachte had eerst met haar man gesproken en toen met haar. Hij vroeg naar haar naam en hoe laat het was (18.00 uur). Gezeten tegenover haar aan de toonbank met de armen erop leunend en zijn hoofd voorover buigende zei hij dat zij er niet over mochten spreken. Hij zou terug gaan, gaan varen, hij zou eerst de schipper, die ƒ 300 aan boord had, overboord gooien en daarna zijn broer doodslaan. Dan zou hij het schip bij de Noorderpoort brengen en in bewaring van haar man stellen. Zij waarschuwde hem dat niet te doen, het zou toch allemaal bekend worden. Hij echter zei dat hij zou verklaren dat hij om 18.00 uur bij haar was weggegaan en bij het schip gekomen de broeders niet had aangetroffen. Daarom had hij haar naar de tijd en haar naam gevraagd.

 

Frans Jacob Broeders, geboren 1810, overleden 20 februari 1857, toen wonend C 1192 aan de Augustkamp (doorgehaald Lustigheidstraatje). Zijn vrouw: Bastiana Moors, geboren 1815. Eerder wonend Vest C 792 (daar is dochter Dientje op 11 mei 1852 geboren) dit huis maakt de meeste kans de tapperij te zijn geweest, eerder wonend C 246 Blijdenhoek.

 

Verdachte heeft steeds ontkend Teunis Ursinus moedwillig overboord te hebben gegooid. De overledene was over de besneeuwde gladde luiken naar voren gelopen om op zijn advies de nok van het zeil te laten vallen en toen is hij door de giek die door de wind naar de zijde van de stad oversloeg geraakt waardoor hij overboord is gevallen. Later had hij een ander verhaal. Namelijk dat hij op het dek met de schipper over het geld weer ruzie heeft gekregen en in handgemeen was geraakt en dat de schipper onder de worsteling in de stuurstoel overboord is gevallen, zonder dat verdachte opzet had om hem overboord te gooien. Ook dat hij onmiddellijk de broer had gewaarschuwd en geprobeerd de overledene te redden. Hij heeft meteen geprobeerd voor anker te gaan, maar hij vond geen grond. Jan Gijsbert had intussen verklaard in het vooronder alles gehoord te hebben wat aan dek gebeurde. (Het ruim was leeg, want de lading as was niet ingenomen) . Hij heeft niets van een worsteling gehoord en als die er geweest zou zijn, had zijn broer die gewonnen, want die was veel sterker dan de verdachte. Verder verklaarde nog de verdachte dat hij niet gezegd had dat hij Ursinus zou vermoorden.

De verdachte was al vier keer eerder veroordeeld. In 1839 is hij door de rechtbank in Tiel tot een maand veroordeeld wegens het slaan van een ander. In hetzelfde jaar wegens het breken van een omheining. Door het Provinciaal Gerechtshof in 1846 wegens diefstal in een herberg tot vier maanden. En hetzelfde hof veroordeelde hem in 1847 wegens inbraak en diefstal tot twee jaar tuchthuis.

De verdachte is dan ook moord met voorbedachten rade ten laste gelegd.

 

Weekblad van het Regt. Regtskundig nieuws- en advertentieblad donderdag 12 oktober 1854.

 

Het Hof besloot 19 oktober 1854 tot vrijspraak, omdat de schuld van de verdachte aan die misdaad niet rechtens bewezen was. Hij is onmiddellijk in vrijheid gesteld.

 

Er staat een bericht van 28 oktober in het Weekblad van het Regt van 29 oktober 1854 dat “gisteren, dus 27 oktober uitspraak is gedaan.

 

Een paar maanden na zijn in vrijheid stelling, begin 1855, heeft hij zijn vrouw Jantje van Anrooij bezwangerd. Zij beviel 1 oktober 1855 in Gameren van een zoon.

 

(Jan Gijsbert Ursinus zou later in 1885 zelf verdrinken in de Wilhelminasluis in Vianen waar hij nog niet zo lang daarvoor een baantje had gevonden.)

 

Jan Ekelmans, schippersknecht, geboren 8 februari 1813 te Gameren, overleden 29 december 1888 te Gameren, woonde te Gameren, heeft dus ook het overlijden van Jan Gijsbert meegekregen.

 

 

Waarom Arie in 1854/55 in de bak zat moet nog worden uitgezocht.

In 1857, het jaar dat Dirk Ursinus in Hoorn zit, vinden we in de brieven van de burgemeester dat Dirk samen met Jan Willem van den Oever hout heeft gestolen. (12 januari 1857, nr 28, aan de Officier van Justitie) Een register van proces-verbalen is er over die tijd niet.

Over Marinus en zijn gezin

In de uitgaande brieven van de burgemeester in de jaren 1887 en 1888 komt geen enkel geval van politie en justitie voor, terwijl dat beslist wel te verwachten was. De proces verbalen over die tijd geven wel ruimschoots allerlei gevallen van openbare dronkenschap.  

Drie maanden zitten in Hoorn 1887

Marinus Ursinus wordt in het inschrijvingsregister van de gevangenis van Hoorn (73-486-289) te boek gesteld. Zijn vader was Johannes en zijn moeder Alida van Lopik, beiden overleden.

Hij is geboren en wonend te Haaften, oud 49 jaar, geboren 2 november 1837, gehuwd Met Metje van Bommelen, hij heeft drie kinderen, is arbeider, gereformeerd, heeft een lengte van 1, 65 m. ovaal gezicht, gezonde kleur, laag voorhoofd, (in 1904 juist hoog) grote neus, gewone mond, ronde kin, grijze ogen, blonde wenkbrauwen, blond haar, geen baard, geen bijzondere tekenen. Handtekening M Ursinus, hij heeft lager onderwijs genoten. Hij moet een straf uitzitten vanwege "het zich in kennelijken staat van dronkenschap bevinden op den openbaren weg" bij 3^de herhaling binnen een jaar nadat de laatste veroordeling wegens 2^de herhaling onherroepelijk is geworden. Hij is veroordeeld  op 13 april 1887 door de kantonrechter van Geldermalsen tot drie maanden. Hij is voor de vierde keer gestraft. De straf ging in op 10  mei 1887 en hij is op 8 augustus 1887 ontslagen.  

En in 1888
In 1888 heeft Marinus opnieuw gezeten in Hoorn. De inschrijving daarvan is deels onleesbaar door gerestaureerde vochtschade. Zijn signalement bevat dan als extra informatie een blonde knevel en een litteken op de rechterarm. Hij is 16 januari 1888 opgenomen in de gevangenis en was 7 december van het voorafgaande jaar door een kantonrechter veroordeeld (welke is niet leesbaar, maar dat zal ook Geldermalsen zijn). Waarvoor hij is veroordeeld is niet leesbaar, waarschijnlijk is hij 12 april ontslagen, maar moest daarna nog een onleesbare straf ondergaan.

En in 1900
3 januari 1900 werd hij opnieuw opgenomen in Hoorn als gevolg van een veroordeling door de kantonrechter van Geldermalsen van 29 november 1899, vanwege dronkenschap, 8ste herhaling. De straf liep van 31 december tot 31 maart. Nu had hij bruin haar en bruine ogen, breed voorhoofd en een stompe neus. Opmerkingen: voor de derde maal opgezonden.

En in 1904 in Breda
Van 12 tot 24 februari 1904 zat Marinus in de gevangenis van Breda vijf straffen uit, variërend van een tot drie dagen, voor overtredingen in het jaar er voor, vier voor openbare dronkenschap en een voor het illegaal hebben van een hond. Ook in Oosterwijk, gemeente Kedichem, kon Marinus niet van de drank afblijven. De straffen waren hem opgelegd door de kantonrechters van Gorinchem en Vianen en de rechtbank van Dordrecht.
Hij was toen 1,64 meter, had grijzend haar, hoog voorhoofd, (dat was in 1887 laag)  grijze ogen, grote neus, kleine mond, ronde kin, ovaal gezicht, gezonde kleur en get. in bl. r. arm. (is dit het litteken genoemd 1888 of een blauwe tatoeage op de rechterarm?)


Details
Er is een brief aan de directeur van de Rijks Werkinrichting te Hoorn over een uitkering van
ƒ 3,50 per week die de vrouw van de “gepensioneerde” Marinus Ursinus zou kunnen krijgen terwijl hij voor de tijd van een half jaar daar gevangen zit. (nr 44). Dit moet zijn KNIL - pensioen zijn geweest.

De 9de mei 1891, 's avonds half 10 uur heeft Marinus Ursinus van de woning van de weduwe J.G. Ursinus, (Elizabeth van Doeland, zijn tante, weduwe van Jan Gijsbert overleden 7 april 1885 Vianen) de vensters opengerukt, de deur ingetrapt en het huis binnengedrongen, haar en de huisgenoten bedreigende met de vuist op tafel slaande, uitroepende: “ik ga er niet uit hoerenmeuk en al komt de politie dan verdom ik het nog” de veldwachter heeft hem met geweld de deur uit moeten zetten en naar zijn woning gebracht. Bij onderzoek bleek het slot der voordeur verbroken.

Marinus Ursinus heeft in en buiten zijne woning in het Rot te Haaften luidkeels met vloeken en schreeuwen in den nacht van 9 op 10 december 1891 om 12 uur de rust der buren werd verstoord.

Als voren ter zelfder plaats en tijd met luidkeels huilen en schreeuwen deed Metje van Boggelen dat ook tegen haren man Marinus Ursinus.

Op de openbaren weg hoorde de veldwachter dat Metje van Boggelen tegen haar schoonzuster Woutje Ursinus zeide: “houdt hem maar bij je leelijke kaalkut, gij met je gestolen onderbroek aan je kont, onte kaalkut” later toegevoegd “dat zij eene diefegge is, want dat zij van de vrouw van J. van den Berg eene onderbroek heeft gestolen die ze zelf draagt”

Andersom Woutje heeft haae schoonzuster Metje van Boggelen, oud 33 jaar, gehuwd met Marinus Ursinus, arbeider te Haaften, beledigd met het verwijt “onten Braberen rokkendief” op 6 februari 1892 op de weg naar de molen om 20.00 uur.

Metje beledigt Klaas Ursinus, (verre familie: de overgroovader van haar man was de grootvader van Klaas) schipper, op 5 maart 1892 op de Haaftense dijk in het Rot met de woorden: “hoerenlooper, smeerlap, hoerenbaas”.

Marinus Ursinus is op 22 februari 1893 voormiddag half 5 in opgewonden toestand in de woning van de weduwe P. Valkhof binnengekomen met een dreigende houding. Zij verzocht hem de woning te verlaten waarop hij haar zoon Jan Valkhof in de borst heeft gegrepen en toen uitriep : “ik zal jelui vermoorden dievenmeuk, hoerenrommel”, waarop de zoon Jan Valkhof een spade greep om hem te verjagen, waarop de weduwe vluchtte naar haar buurman R. van Weelden. Getuigen: Rut van Weelden en zijn vrouw Anneke Ursinus. (Marinus' nicht, dochter van zijn oom Jan Gijsbert)

Op den 11 juli 1893 des avonds om 10 uur kwam Marinus Ursinus in de herberg van G. van Bruchem te Haaften en verlangde een borrel, aangezien die hem geweigerd werd en hij niet wilde vertrekken, is hij de deur uitgezet, tegelijkertijd viel zijn mes op den grond, toen hij buiten was, sloeg hij met zijn vuist een glasruit in.

Op 12 april 1895 des namiddags 1 uur ontmoette veldwachter Stellingwerf de dronken M. Ursinus Hij schopte nadat hij de deur was uitgezet met den voet eene glasruit in omdat hem drank was geweigerd. Hij greep ook de weldwachter aan, verzette zich en scheurde de voering uit zijn jas. De veldwachter is met het uitzetten geholpen door G. van Weelden.

Hebben Ursinus dronken in de Hondestraat aangetroffen en hem in de daarvoor bestemd lokaal gebracht. Hij greep Stellingwerf bij de borst, trok zijn jas los, zodat hij veel tegenstand betoonde.

(inv. nr. 161) Nr 168, 26 april 1899, Justitie en Politie, 2 bijlagen, aan de Officier van Justitie.

Ik heb de eer U Edel Gestrenge hierbij toe te zenden een proces-verbaal opgemaakt door J. de Vries, gemeenteveldwachter alhier, tegen Marinus Ursinus, arbeider in deze gemeente wegens verzet tegen de politie.

De burgemeester.

1899 register van proces verbalen

volgnummer: 30, schrijver: J. de Vries gemeenteveldwachter, datum van het verbaal: 1 april 1899, gepleegde feiten: dronkenschap, wanneer: 1 april om 21.30 uur te Haaften, beklaagde: Marinus Ursinus, gezonden aan: A.O.M. (ambtenaar van het openbaar ministerie) Afloop der zaak: K G (Kantonnale Gevangenis) 10 mei 3 weken.

1899 register van proces verbalen

volgnummer: 33, schrijver: J. de Vries gemeenteveldwachter, datum van het verbaal: 26 april 1899, gepleegde feiten: verzet tegen de politie, wanneer: 25 april om 19.30 uur te Haaften, beklaagde: Marinus Ursinus, arbeider te Haaften, gezonden aan: Off. v. Justitie.

1899 register van proces verbalen

volgnummer: 34, schrijver: J. de Vries gemeenteveldwachter, datum van het verbaal: 26 april 1899, gepleegde feiten: in staat van dronkenschap de orde verstoren, wanneer: 25 april om 21.30 uur te Haaften, beklaagde: Marinus Ursinus, arbeider te Haaften, gezonden aan: A.O.M. (ambtenaar van het openbaar ministerie?) Afloop der zaak: K G (Kantonnale Gevangenis) 14 juni 2 weken.

Marinus klaagt overigens een dag later een ander aan: Gijsbert van Weelden, polderbode te Haaften wegens mishandeling. (nr 35, 27 april 1899), getuigen: Cornelis van Diejen, tapper, en Floor van Willigen, landbouwer, beiden te Haaften.

9 mei 1899 stuurt de burgemeester bij brief (194) aan de Officier van Justitie een proces-verbaal van belediging aan zijn adres door Metje van Boggelen, de vrouw van Marinus Ursinus.

Aaltje Ursinus krijgt verbaal omdat ze verzuimde het bevolkingsregister te verwittigen dat ze verhuisde. 29 augustus (1899) nr 75

De zoons van Marinus, Leendert en Klaas Ursinus, arbeider en zonder beroep te Haaften krijgen verbaal 31 augustus (1899) nr 77 wegens diefstal van gras uit het groenland van Van Lookeren Campagne (directeur van de steenfabriek)

Op 29 september (1899) heeft Marinus Ursinus weer in staat van dronkenschap de orde verstoord. Nr 87. Dit keer zonder straf?

Op 15 oktober (1899) stalen Leendert Ursinus, arbeider, en Klaas Ursinus, zonder beroep, beiden te Haaften, appels uit de boomgaard van Dutry van Haaften, pachter H. v.d. Werken. De rechtbank van Tiel strafte Leendert met een week zitten en Klaas met ƒ 2 boete of twee dagen zitten. Nr 94

Op 25 oktober (1899) was Marinus Ursinus weer dronken en verstoorde hij de orde. Goed voor twee proces-verbalen, nr 95 en 96. Hij kreeg op 29 november twee dagen kantonnale gevangenis en drie maanden Rijkswerkinrichting.

Op 25 maart (1900) beledigde Aaltje Ursinus met twee anderen de varkensringer Gozewinus van Hemert.

(Nr 6)

Op 5 augustus 1900 verstoorde Marinus Ursinus opnieuw de orde in staat van dronkenschap (Nr 31)

Op 30 oktober 1900 kreeg hij weer een verbaal voor dronkenschap (Nr. 48)

Uiteindelijk heeft Marinus in 15 jaar van 1886 tot 1900 zestig keer, dus gemiddeld vier keer per jaar, een proces verbaal aan zijn broek gehad waarvan 36 voor openbare dronkenschap en vijftien voor zaken waarbij hij ongetwijfeld ook een slok teveel op had. Alles bij elkaar heeft hij daarvoor zeker 197 dagen in de cel gezeten en een keer een half jaar en twee keer drie maanden rijkswerkingrichting. De tweede keer, een half jaar, is opgelegd in december 1887, heeft het tot mei 1889 geduurd voordat hij opnieuw is opgepakt voor openbare dronkenschap. 

In 1900 verhuist Marinus met zijn gezin naar Zaltbommel, in 1901 naar Leerdam en in 1902 naar Oosterwijk gemeente Kedichem. 

Ook in Oosterwijk, gemeente Kedichem, kon Marinus niet van de drank afblijven. De kantonrechter van Gorinchem veroordeelde hem op 17 augustus 1903 vanwege openbare dronkenschap tot twee dagen gevangenis en op 13 oktober 1903 voor eenzelfde vergrijp tot 3 dagen. Op 12 november 1903 veroordeelde de kantonrechter van Vianen hem voor hetzelfde vergrijp tot drie dagen en op 17 december 1903 voor hetzelfde vergrijp tot drie dagen.
Op 22 mei 1903 veroordeelde de rechtbank van Dordrecht hem voor het bezit van een hond die hij niet had aangegeven tot 1 dag.
Hij heeft deze vijf straffen in februari 1904 in één keer uitgezeten in Breda . 

 

De verbalen

De proces verbalen in Haaften opgemaakt tegen Marinus Ursinus en zijn vrouw en zoons vormen een eindeloze rij. Er is ook een proces verbaal waarin hij niet de dader is. Het is gedateerd 3 augustus 1889, geschreven door veldwachter Nicolaas Vossen, dat vastlegde dat Marinus het slachtoffer werd van mishandeling door de zus van zijn vrouw Lijntje van Boggelen.

jaar	vergrijp	voornaam	achternaam	door	straf in dagen
1886	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Arr. Rechtbank Tiel	3
1886	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Arr. Rechtbank Tiel	3
1886	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Arr. Rechtbank Tiel	14
1887	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen
1887	vissen met een aalschaar in het water van Mr. Th. Hooft	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	4
1887	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	?
1887	mishandeling	Marinus	Ursinus	Arr. Rechtbank Tiel	8
1887	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	8
1888	vertrappen grasgewas bij Dutry	Dirk	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	1
1889	visdelict, verbalisant N. Vossen	Marinus	Ursinus
1889	openbare dronkenschap, verbalisant N. Vossen	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	1
1890	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	2
1890	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	2
1890	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	6
1890	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen
1890	afbreken van hout, stobben,	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	3
1890	afbreken van hout, stobben,	Anneke	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	2
1890	afbreken van hout, stobben,	Jantje	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	1
1890	afbreken van hout, stobben,	Jacob	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	2
1890	afbreken van hout, stobben,	Peter van	Boggelen	Kantonrechter Geldermalsen	2
1891	binnendringen bij J.G. Ursinus	Marinus	Ursinus	Arr. Rechtbank Tiel	8
1891	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	3
1891	burengerucht bij eigen woning in het Rot	Marinus	Ursinus
1891	echtpaar ruzie	Marinus	Ursinus
1892	ruzie met Woutje Ursinus	Metje van	Boggelen
1892	ruzie met Woutje Ursinus	Metje van	Boggelen
1892	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	10
1892	Metje, 33 jaar wordt beledigd	Woutje	Ursinus
1892
1892
1892	ongenoegen gemaakt met anderen en luidruchtig vloeken en tieren	Marinus	Ursinus	Kantonrechter Geldermalsen	2
1893	bedreiging wed. P. Valkhof "ik zal jullie vermoorden"	Marinus	Ursinus
1893
1893	zanddiefstal	Anneke	Ursinus
1893	wilde borrel, kreeg niet, mes viel	Marinus	Ursinus	Arr. Rechtbank Tiel	8
1893	vissen met de hand	Marinus	Ursinus
1893	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	1
1893	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus
1893	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	2
1893	hemd gestolen van J.A. Van Peuten	Metje van	Boggelen
1893	liep te zingen en te schreeuwen	Aaltje	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	2
1894	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	zelfde als 15
1894	luidkeels vloeken en schreeuwen zodat de nachtrust werd verstoord in het Rot	Marinus	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	2
1894	Jacob van Willigen klaagt dat Woutje hem wilde verhinderen een omheining om zijn erf te maken	Woutje	Ursinus
1894	klacht van Woutje Ursinus dat Arig Wigmans haar woning binnendrong met een groot mes in de hand en haar daarmee dreigde	Arie	Wigmans
1894	vloeken en tieren voor de woning van Dirk van Maren, zodat de nachtrust der bewoners kon worden verstoord	Marinus	Ursinus
1894	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus		5
1895	luidruchtig vloeken en tieren buiten zijn huis waardoor de nachtrust werd verstoord	Marinus	Ursinus
1895	luidruchtig vloeken en tieren op de openbare weg	Marinus	Ursinus
1895	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus
1895	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	rechtbank Tiel	14
1895	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus
1896
1896		Leendert	Ursinus
1896		Leendert	Ursinus
1896	burengerucht	Marinus	Ursinus
1896	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus		7
1896	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus
1897	mishandeling van Anneke Ekelmans	Woutje	Ursinus
1897	ontduiken hondenbelasting	Marinus	Ursinus		1
1897	burengerucht	Marinus	Ursinus
1897	burengerucht	Marinus	Ursinus
1897	aardappelen zoeken	Aaltje	Ursinus
1897	diefstal peren	Leendert	Ursinus
1897	belediging C. van Herreveld	Metje van	Boggelen
1897	rijden met hondenkar op Waalbandijk	Leendert	Ursinus
1898	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus
1898	burengerucht	Marinus	Ursinus
1898	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus
1898	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus
1898	ontduiken plaatselijke belasting	Marinus	Ursinus	Off. v. Just.	1
1898	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	7
1898	burengerucht	Metje van	Boggelen
1898	burengerucht	Aaltje van	Boggelen
1898	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	7
1898	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	7
1898	diefstal peren	Klaas	Ursinus
1898	diefstal peren	Leendert en Gerrit	Ursinus	rechtbank Tiel	5
1898	visdelict	Marinus	Ursinus
1898	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	21
1898	visdelict	Marinus	Ursinus
1899	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	21
1899	verzet tegen de politie	Marinus	Ursinus
1899	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus	Kantongerecht Geldermalsen	14
1899	mishandeling	Gijsbert van	Weelden
1899	belediging van de burgemr	Metje van	Boggelen
1899	verzuim verhuizing te melden	Aaltje	Ursinus
1899	diefstal gras	Leendert en Klaas	Ursinus
1899	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus
1899	diefstal appels	Leendert en Klaas	Ursinus	Arr. Rechtbank Tiel	7
1899	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus		2
1900	belediging van varkensringer Gozewinus van Hemert
1900	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus
1900	openbare dronkenschap	Marinus	Ursinus

Marinus Ursinus

Marinus Ursinus Haaften 1837 – Kedichem 1928

Marinus Ursinus. Een naam met veel klank voor Nederlandse begrippen. Een familienaam die rijmt op de voornaam. Een naam die klinkt als een klok. Wat mij betreft galmt de naam van deze betovergrootvader nog na. En die nagalm wil ik jullie niet onthouden.

Mijn vader, geboren 1923 in Kedichem, wist nog zijn bijnaam te noemen: De Puls. 

Zijn familienaam gaat terug op een waarschijnlijke verre voorvader van hem met name Gijsbertus Ursinus die rond 1700 schoolmeester was in Steenderen. Misschien vond deze Gijsbertus het leuk om, evenals predikanten deden in die tijd, zijn achternaam te verlatiniseren. Misschien heette hij wel De Beer, Nederlands voor Ursinus.

Zijn voornaam had Marinus eenvoudigweg van zijn opa van vaderszijde die eveneens Marinus Ursinus heette.

Marinus is ter wereld gekomen als Marinus van Loopik, want zijn ouders trouwden pas bijna twee maanden na zijn geboorte, bij welke gelegenheid hij door beiden is erkend.

Het milieu waar in hij opgroeide laat zich onder andere illustreren doordat hij tussen zijn zeventiende en twintigste geconfronteerd werd met het feit dat twee ooms in de bak belandden en een derde oom door zijn knecht werd vermoord en dat niet omdat hij zo'n goeie baas was. Bovendien verloor Marinus zijn moeder op zijn achttiende.

Hij ging in 1861 op 23-jarige leeftijd als beroeps in militaire dienst en drie jaar later in 1864 met het KNIL naar het toenmalige Nederlands Indië. Daar kreeg hij net als zijn maten een dagelijks rantsoen van een deciliter jenever. Dat kan zijn drankzucht hebben veroorzaakt. Hij bleek in Indië geen lieverdje en is regelmatig disciplinair gestraft. Na terugkomst in 1878 is hij vrij laat op 41- jarige leeftijd getrouwd. In de jaren die daarop volgden wilde hij ook niet deugen in zijn woonplaatsen Haaften en later Oosterwijk. Hij is regelmatig geverbaliseerd voor openbare dronkenschap en verstoring van de openbare orde.

Aangezien hij oud is geworden en in 1928 is overleden, kan het nog zo zijn dat nazaten nog een foto van hem hebben. Daar ben ik erg nieuwsgierig naar.  

Dienstverloop uit het stamboek van het KNIL 1861 - 1878 van Marinus Ursinus

Ministerie van Koloniën, Stichting Administratie Indische Pensioenen,

Stamboekgegevens KNIL militairen

Toegangsnummer 2.10.50.2

Inventarisnummer 304, nr 1091, stamboeknummer 1225

Marinus Ursinus, nr 53026 op het Stamboek

26 sep 2014

Zoon van Johannis Ursinus en Alida van Loopik, geboren 2 november 1837 te Haaften

Signalement:

Rond gezicht en voorhoofd, blauwe ogen, gewone neus en mond, ronde kin, blond haar en wenkbrauwen, 1 meter 58. Langwerpig lidteken aan de stuit.

Chronologie:

4 sep 1861	1ste Regiment Infanterie vrijwillig geëngageerd als soldaat voor zes jaren met ƒ 30,- handgeld
16 feb 1864	Overgegaan bij het Koloniaal Werfdepot voor zes jaar ingaande bij de inscheping met ƒ 120 handgeld (tot 1870?)
4 juni 1864	Scheep gegaan in Rotterdam in het schip Kosmopoliet
7 sep 1864	Ontscheept in Batavia, ingedeeld bij het 12de Bataljon Infanterie
9 mrt 1865	6de Bataljon Infanterie
1865	Krijgsverrichtingen in het Sintangsche West Afd. Borneo
1 mrt 1866	2de Bataljon Infanterie
7 dec. 1867	Geplaatst in de 2de Klasse van militaire discipline
27 mrt. 1869	Uit deze ontslagen
14 aug. 1869	Weder in dezelve geplaatst
27 feb. 1870	Uit dezelve ontslagen
8 dec. 1870	Voor de krijgsraad te Semarang
19 dec. 1870	Vonnis zes maanden detentie wegens feitelijke insubordinantie onder verligtende omstandigheden
10 feb.1870	Bevestiging vonnis door Hoog Militair Gerechtshof
6 mrt. 1870	Vonnis uitgevoerd
	(tot 6 sep. 1870 gezeten?) (En tussentijds?)
9 okt 1872	Gereëngageerd voor zes jaar handgeld ƒ 160,- bij het Garnizoensbataljon der zuid- en ooster afdeling van Borneo (tot 1878?)
8 mei 1873	2de klasse militaire discipline tot 8 sep 1873
27 sep 1873	Wederom, tot 27 mrt. 1874
5 mrt. 1876	1ste Bat. Inf.
11 apr. 1876	9de Bat. Inf.
1876	Krijgsverrichtingen te Atjeh
18 sep. 1876	13de Bat Inf.
10 okt. 1876	1ste Garnizoensbataljon van Groot Atjeh
29 okt. 1877	16de Bat. Inf.
1877	Krijgsverrichtingen tegen Atjeh
	Eereteeken voor belangrijke krijgsbedrijven 1873 – 1876 Atjeh
5 jan. 1878	4de Depotbataljon
20 apr. 1878	Gouvernementeel besluit nr 25 wegens voortdurende ongeschiktheid voor de militaire actieve-, benting- en bureaudienst, niet ontstaan door bevolen of gevorderde diensten, toegelegd een gagement ad ƒ 200 ’s jaars. Is geschikt voor hospitaaldienst, doch niet genegen daarbij over te gaan.
23 juni 1878	Naar Nederland met het stoomschip Noach I
26 sep. 1878	Te Amsterdam aangekomen en ontslagen (9 okt. liep zijn contract af?!)

Benting: znw. vr., mv. bentings. Ontleend aan het Javaansch en Maleisch, en in deze eeuw een zeer gebruikelijke term geworden in het Indische krijgswezen.

Versterking, bolwerk (zie VETH, Uit Oost en West 344 ).

Er was destijds een handboek voor koloniale oorlogvoering dat het gebruik van sterke drank voorschreef. Voor de aanvang van bijv. een patrouille moest men 'hun geliefdkoosden borrel' ontvangen hebben.  Ze gingen ervan uit dat als je enige drank op had, dat dan de spijsvertering langzamer ging, zodat je 'langer verzadigd' bleef en dit was van belang op lange marsen. 

Geen wonder dat er veel drankverslaafden waren bij het KNIL. 

Het begon al in Harderwijk bij de militaire opleiding. Jenever was hier een vast onderdeel van het rantsoen en dat ging door op de transportschepen waarmee men naar Indië voer.

Dit heeft zich nog lang voortgezet.  

Veel collega’s kregen al gauw een bronzen en een zilveren medaille:

Het eerste Onderscheidingsteken voor Langdurige, Eerlijke en Trouwe Dienst werd in 1825 door Koning Willem I bij Koninklijk Besluit ingesteld. Een dergelijke onderscheiding was nieuw. In de 18e eeuw werden er nog maar weinig medailles uitgereikt en soldaten en onderofficieren kwamen voor onderscheidingen maar zelden in aanmerking. De eerste medailles voor deze rangen duiken in de napoleontische oorlogen aan Britse en Duitse zijde op.
De onderscheiding was voor het leger en het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger gereserveerd. De marine moest nog tot 1845 op een medaille voor trouwe dienst wachten.

De koning besloot dat de gediende jaren sinds 1813 voor het ereteken meetelden. De dienstjaren in de Keizerlijk Franse, Hollandse en Bataafse leger en ook die in de geallieerde legers telden niet mee.

Het ereteken werd toegekend in brons voor 12 jaar en in zilver voor 24 jaar dienst. Bij Koninklijk Besluit no. 67 van 13 april 1859 werd ook een gouden medaille ingesteld voor 36 jaar dienst. De tropenjaren, jaren doorgebracht in Nederlands-Indië, telden voor pensioenen en medailles dubbel. Daarom kregen soldaten op Java al na 12 jaar hun zilveren ereteken. De gouden medaille werd daarentegen pas ontvangen na 25 jaar daadwerkelijke dienst en niet na 18 jaren in de tropen

Marinus Ursinus heeft deze onderscheidingen nooit gehad, leek ook onwaarschijnlijk. Had hij beter opgepast, dan had hij waarschijnlijk wel een hoger pensioen kunnen krijgen.

In hetzelfde archiefinventarisnummer heb ik ook de nummers 1061 – 1100 nagekeken om te vergelijken.

• Lous Riedijk was een Afrikaan. Hij kreeg minder handgeld en minder pensioen. De ontslag grondslag was gelijk.
• Pope de Vries misdraagt zich ongeveer als Marinus. Het ereteken Atjeh 1873-1876 is wat anders dan de Atjeh medaille 1873 – 1874
• Een kreeg een klewanghouw, hij werd ongeschikt door verwonding, pensioen ƒ 250
• Er gingen zeer regelmatig schepen heen en weer naar Nederland
• Een adjudant kreeg ƒ 340 pensioen, een die dienst deed als officier zelfs ƒ 420
• Hendrikus Theodorus Berkhout uit Rotterdam zat op de heenreis ook op de Kosmopoliet en werd in hetzelfde 12^de bat. ingedeeld als Marinus. Daarna niet meer bij zelfde onderdelen. Hij werd hospik. Toegekend de bronzen medaille en toegekend de zilveren medaille. Hij kreeg dezelfde dag ontslag, maar ging eerder scheep. Pensioen ƒ 280
• Ontslag kan ook na volbrachte diensttijd.
• Degradatie komt voor, evenals medaille afnemen
• Gesneuvelden komen niet voor, maar dat komt omdat iedereen die hierin voorkomt gepensioneerd is(?)
• 1098 Albertus Gobius schotwond in dij, later in voet, later schampschot knieschijf
• De personen staan niet helemaal chronologisch op ontslagdatum.
• Degradatie op verzoek komt voor. Zelfs korporaal – soldaat op verzoek – korporaal. En zelfs tweemaal!
• Afgekeurden ter velde werden wel hospitaaldienst gegeven
• Piet Pad, een neger uit Afrika, Bontekoe, 1,70 meter nr 1063, werd afgekeurd en komt ook in hospitaaldienst
• De Zwitser Wilhelm Brenner 1066 zat op de terugreis ook op de Noach I die was sergeant-majoor schrijver geworden en kreeg ƒ 400 pensioen.
• De Zwitser Franz Mahler 1067 zat tegelijk de laatste dagen in het 4^de Depot Bat. Zelfde ontslaggrond en –datum, ook geschikt voor hospitaaldienst maar evenmin daartoe genegen. Hij had wel brons en zilver (en eereteken Atjeh 1873 – 1876) en kreeg als pensioen ƒ 275
• De negers gaan meest scheep in Elmina en hebben sneden op het gezicht. 1068 neger Karel Kist kreeg ook op 20 april 1878 200 pensioen, maar die had brons, zilver, Atjehmedaille 1873-1874, en eereteken 1873-1876 Atjeh en 26 augustus 1877 een schot door het linkeroog en is daarom afgekeurd door verwonding die hij in de strijd had bekomen
• De Zwitser Balthasar Meier geboren 1832 in Luzern zat ook op de Noach I op de terugreis. Die was na een paar maanden in 1861 al gedeserteerd en veroordeeld tot ruim half jaar zware detentie, moest kokarde inleveren en kreeg die ook weer terug,
• Als je bent afgekeurd voor dienst te velde kun je wel bentingdienst doen.
• 1070 Johannes Jacob Klopfer, pupil nog voor hij 8 jaar oud werd. Geboren Samarang 1844, sergeant pensioen ƒ 340 in 1878 (34 jaar oud)
• 1071 Jan Buijs brons en zilver, gewoon opgepast, pensioen ƒ 268
• 1074 Willem van Berkel, kanonnier, was in 1877 ook tegen Atjeh
• 1079 Hendrik Leonard Joannes van Pee was ook op de Noach I op de terugreis, korporaal, opgepast, ƒ 320, een keer gedegradeerd 
  
  Het uniform
  
  
  

  In die tijd had het KNIL eigenlijk geen 'eigen' veldkleding, want men droeg toen donkere uniformen, die in wezen niet veel verschilden van de kledij in het leger in het moederland.

  
  

  
  

  
  

  Hoe zag de veldtenue van 1868 er uit en wat was er aan mis?

  
  

  Hierin heeft het KNIL heel wat geschiedenis gemaakt. In dit veldtenue is de eerste twintig harde jaren in Atjeh gestreden; met alle tegenslagen, nieuwe offensieven, terugtrekking op een defensieve fortenlinie, de cholera en de beriberi. En in dit tenue sneuvelden in Atjeh meer dan 1.300 KNIL militairen. Verder ondernam men in deze veldkleding expedities naar andere streken van Sumatra, Borneo, Celebes, Kleine Soenda - eilanden en op de Molukken. Als wapen beschikte men over het Beaumont geweer dat het oudere antieke vuurwapen, het Indisch tirailleurgeweer, had vervangen.De meeste ellende heeft de soldaat gehad met het hoofddeksel, de vermaledijde sjako, een onding dat men al sinds 1853 trachtte kwijt te raken. Maar dat lukte niet: men had er nog geen vervanger voor. De oude sjako, uit Europa overgekomen, was een stijf, met laken bekleed, donker en hoog hoofddeksel zonder veel versiering. Het had een klep en liep naar boven als een afgeknotte kegel taps toe. Het gelaat en zeker de nek van de man hadden tegen de brandende tropenzon van de sjako geen enkele bescherming. Kort na 1885 had men de sjako wederom willen vervangen, maar ook toen lukte dat niet.

  
  

  
  

  

  
  

  
  

  De jas was op zichzelf al een verbeterde uitgave van zijn voorganger, een nauwsluitende en knellende tuniek, dubbel lastig in de tropen. Men vond de nieuwe jas saai en opwippend. Later werd de jas van serge, een wollige uit Europa geïmporteerde stof. Maar helaas gaf deze geverfde jas altijd blauw af, zeker als hij vochtig werd of ging 'doorzweten': iets wat in de Oost doorlopend voorkwam. De man kreeg dan blauwe handen en een blauwe hals of borst. Uiteindelijk kreeg de jas een paarse tint. Vijf knopen van koper sloten de jas in één rij. Toch was men blij met de nieuwe jas.

  Tjilatjap, een malaria-garnizoen aan de hete moerassige zuidkust van Midden Java, kreeg hem met voorrang omdat de jas daar zo dringend nodig was. Met de broeken had men hetzelfde euvel; of die nu van katoen waren of ook van serge;  afgeven en verkleuren deden ze. Een inmiddels geïmporteerde donkergrijze vlaslinnen pantalon werd een mislukking.  En zo hield men het bij serge; want die broeken waren lekker luchtig en konden goed tegen geregeld wassen. Het verkleuren van de stof nam men op de koop toe. Opvallend was dat er nog geen bekleding was tussen de schoen en de onderkant van de broekspijp. Voor inheemse soldaten betekende dat na de broek dus dadelijk de blote voeten kwamen. Europeanen, Ambonnezen en Afrikanen hadden nog halfhoge lederen schoenen. Toch waren er voor de dragers van deze veldtenue nog een paar lichtpuntjes. Dat betrof niet het pak zelve, maar iedere schoenendragende man kreeg twee paar sokken per jaar. En verder ontving een ieder bij de veldtenue drie onderbroeken (eerst twee), een betere eetketel, een toezegging voor een slaapbroek en 'kabaai' (kort slaaphemd). En verder een klamboe of veld-muskietennet; heel belangrijk, want in moerasstreken werd de man voordien des nachts steeds 'weggedragen door de muskieten', hetgeen dan ook op grote schaal de ellende van malaria met zich had meegebracht.
  
  Het wapen

  
  
  

  Het Beaumontgeweer is een enkelschots-, later vierschots-, achterlaadgeweer met een kaliber van 11 mm, dat eind jaren 1860 door de wapenfabrikant Edouard de Beaumont uit Maastricht werd ontwikkeld uit het Franse Chassepotgeweer en dat na de invoering ervan als het nieuwe handvuurwapen van het Nederlandse leger vanaf 1870 op grote schaal werd geproduceerd. In 1877 waren er al honderdduizend Beaumontgeweren voorradig.

  
  

  

  
  

  
  

  
  

  
  

  In 1870 nam het Nederlandse- en het Indische leger het Beaumontgeweer, officieel model 1871 infanterie geweer klein kaliber, in gebruik voor de infanterie. Met de invoering van het Beaumontgeweer kreeg de krijgsmacht de beschikking over een modern handvuurwapen.

  
  

  
  

  
  

  Gedurende de Eerste Atjehexpeditie in 1873 bleek de effectiviteit van het Beaumontgeweer. Er waren toen nog meerdere bataljons met voorladers gewapend. Sommige officieren beweerden dat deze te prefereren waren omdat de soldaat dan meer op de bajonet vertrouwde.

  
  

  

  
  

  
  

  
  
  

  Infanterist (± 1875). Deze, nog blootsvoets gaande, inlandse soldaat is bewapend met het Nederlands Beaumont-geweer met bajonet, model 1871. Tot zijn uitrusting behoort ook de onafscheidelijke blauwwit gestreepte sprei, die in Indië nog lang als belangrijk onderdeel van het nachtleger in gebruik zou blijven.